Novi zakon o AVM uslugama: Kako do nezavisnog regulatora i održivih lokalnih javnih emitera
Iako su što hitnije izmjene zakonskih rješenja neophodne, još se ne zna kada će tačno biti donešen Zakon o audio vizuelnim medijskim (AVM) uslugama, koji treba da zamijeni aktuelni Zakon o elektronskim medijima.
Tim zakonom bi trebalo da se obezbijedi nezavisnost Agencije za elektronske medije ,da se obezbijedi održivo finansiranja lokalnih javnih emitera, da se reguliše nadzor nad poštovanjem standarda u oblasti audiovizuelnih medijskih usluga.
Rad na donošenju novog zakona počeo je za vrijeme bivše vlasti, ali nije usvojen. Nova Radna grupa za izmjenu medijskih zakona je počela rad u decembru, ali to zakonsko rješenje još nije došlo na dnevni red.
“Cilj zakona o AVM uslugama, je da se u njemu transponuje direktiva EU koja se bavi tom oblašću, prije svega, kada se govori o radio i TV emiterima. To je i dosada bila praksa jer je postojeći Zakon o elektronskim medijima bio usklađen sa pravnom tekovinom EU. Novi propisi EU zahtijevaju i nadogradnju našeg zakonodavstva u toj oblasti. To se prije svega odnosi na zaštitu maloljetnika od neprimjerenog medijskog sadržaja, te sprečavanje oglašavanja proizvoda štetnih po zdravlje. EU od Crne Gore zahtijeva i da se obezbijedi puna nezavisnost Agencije za elektronske medije (AEM), kao nezavisnog regulatora radio i TV emitera.”, kaže v.d. direktora Direktorata za medije Neđeljko Rudović,
No, prema njegovim riječima na načinima na koji treba da se postigne nazavisnost AEM, radna grupa, u kojoj su predstavnici te agencije, emitera i civilnog drustva tek treba da radi. Rudović smatra da je vrlo važno da se “postigne saglasnost oko modelu koji će garantovati izbor kredibilnih i reprezentativnih članova Savjeta AEM”.
U izvještaju EU za 2021. se navodi da predstojećoj godini, Crna Gora treba naročito da: završi usklađivanje propisa, posebno o audio-vizuelnim medijima i obezbijedi operativnu nezavisnost medijskih regulatora i javnog servisa, ostvari napredak u dodjeli ovlašćenja Agenciji za elektronske medije (AEM) da izriče cjelokupan niz mjera, uključujući upozorenja, novčane kazne, suspenzije i oduzimanje licenci čime se obezbjeđuju srazmjernost i djelotvornost.
AEM je u januaru donijela odluku o zabrani emitovanja četiri emisije srpske televizije Hepi na teritoriji Crne Gore u narednih šest mjeseci. Regulator je odluku donio nakon oštrih reakcija dijela javnosti, posebno nevladinog sektora. Povod su uvredljive poruke koje je lider Srpske radikalne stranke Vojislav Šešelj plasirao u više navrata preko te televizije na račun Crnogorki, Crnogoraca i pojedinačno prema političkim ličnostima u Crnoj Gori.
Agencija za elektronske medije nije, medjutim, početkom septembra ograničila emitovanje programa srpskih televizija „TV Happy“,„TV Pink M“, „TV Pink“ i „TV Pink Plus“, iako su pojedini stručnjaci tvrdili da po medjunarodnim standardima za to postoje uslovi zbog širenja spornog sadržaja. Aktivnosti regulatora u suzbijanju širenja govora mržnje zabilježene su početkom 2020. kad je Agencija za elektronske medije, na period od tri mjeseca, ograničila reemitovanje pojedinog sadržaja sa TV Happy i TV Pink iz Srbije. Razlog za ovu odluku su, kako su tada saopštili, programi u kojima se promoviše mržnja, netrpeljivost i diskriminacija prema pripadnicima crnogorske nacionalnosti.
Civilni sektor godinama ima oštre zamjerke na rad Savjeta Agencije AEM-a. Posebno je ukazivano da su tolerisali ozbiljna kršenja profesionalnih standarda na račun tadašnjih protivnika crnogorske vlasti u emisijama televizije Pink M, pribjegavajući, nakon brojnih žalbi, samo mjerama upozorenja. AEM je, medjutim, tvrdila da je primjereno reagovala u skladu sa svojim nadležnostima.
Bivše Ministarstvo kulture, tokom javne rasprave o nacrtu Zakona o AVM uslugana, 2019.godine, nije prihvatilo ni jedan od amandmana civilnog sektora. To je, između ostalog, bio jedan od motiva da Media centra pripremi Model Zakona o AVM uslugama. Oni predvidjaju da se imenovanje članova Savjeta obavlja bez bilo kavog kakvog ocjenjivanja kvaliteta kandidata u Skupštini Crne Gore. Time bi, smatraju, bio izbjegnut uticaj političkih partija na rad Agencije.
Osim pitanja AEM-a, novi zakon bi trebalo da reguliše i održivost i ne zavisnost lokalnih javnih servisa.
Predstavnici lokalnih emitera su jednoglasni u ocjeni da je potrebno da se novim Zakonom o audiovizuelnim medijskim uslugama precizno definišu iznosi za finansiranje lokalnih javnih emitera. Potrebno je medjutim obezbijediti da neki javni emiteri ne budu uskraćeni za dio sredstava koja dobijaju u skladu sa sadašnjim zakonskim rješenjima.
I Rudović smatra da je sadašnja situaciju u kojoj lokalni javni emiteri nemaju dovoljno prihoda ni za plaćanje poreza i doprinosa, a kamoli sa produkciju modernizaciju, neprihvatljiva. “Vrlo je važno osigurati stabilnost finansiranja lokalnih javnih emitera od strane osnivača, tako da je intencija za sada da se uvede obavezan procenat u budžetima lomalnih samouprava za finansiranje lokalnih javnih servisa koji bi garantovao njihovu održivost ”, objašnjava on.
Direktorica i glavna i odgovorna urednica Lokalnog javnog emitera Radio Bar Vesna Šoškić smatra takodje da treba obezbijedti nezavisnost regulatora ne samo na papiru već i u praksi i da treba obezbijediti održivost finansiranja.
“Ključno je da se predvidi fiksni procenat iz lokalnih budzeta kako bi se onemogućili predstavnici lokalnih uprava da odredjivanjem visine iznosa i neredovnim uplatama, zavisno od toga da li smo u dovoljnoj mjeri, prema njihovoj ocjeni, ” bili dobri i poslušni, i da li smo ” dovoljno radili za vladajuce elite”, utiču na rad medija, vrse cenzuru i stalne pritiske i ucjenjivanja”, kazala je ona.
Ona smatra i da je neophodno obezbijediti da regulator reaguje na prijavu kršenja zakonskih odredbi , od strane lokalnih uprava , mnogo efikasnije, pravovremeno i oštro, a ne da bježi od odgovornosti, ili eventualno, štiti nosioce političkih odluka i čelnike lokalnih uprava, na štetu medija, njegove slobode i nezavisnosti.
Radna grupa za izmjene medijskih zakona trenutno raspravlja o izmjenama Zakona o medijima. Nakon toga je dnevni red Zakon o RTCG, da bi na kraju raspravljala o Zakonu o audio vizuelnim medijskim (AVM).
Ovaj članak je urađen uz finansijsku podršku Nacionalne zadužbine za demokratiju. Sadržaj je isključivo odgovornost autora i izdavača Instituta za medije Crne Gore i nužno ne odražava stavove donatora.